BIỆN PHÁP TU TỪ SO SÁNH - NHỮNG ĐIỀU CƠ BẢN HỌC SINH CẦN BIẾT

Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng thường xuyên và phổ biến trong mọi hình thức diễn đạt như giao tiếp hàng ngày, các bài văn, bài thơ, đến ca dao, tục ngữ…

Đây được xem là một biện pháp tu từ không quá khó để sử dụng và mang lại hiệu quả khơi gợi cao cho người đọc. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp lại những đặc điểm cơ bản của phương pháp này.

1. Biện pháp tu từ so sánh là gì?

Tìm hiểu khái niệm về biện pháp tu từ so sánh

1.1. Định nghĩa

Phép tu từ so sánh chỉ việc đối chiếu hai sự vật, hiện tượng khác nhau nhưng có điểm tương đồng để nêu bật được tính chất chủ đạo muốn nói đến, tăng tính gợi hình và khơi gợi cảm xúc của người đọc.

Ví dụ: 

=> Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng ở đây đã so sánh giữa hình ảnh “Trẻ em” với “búp trên cành”, nhấn mạnh sự tương đồng giữa 2 hình ảnh này đều mang hàm ý nhắc đến sự tươi mới, non trẻ. 

=> Biện pháp so sánh trong câu văn này đã đặt hình ảnh “Công cha” giống như “núi Thái Sơn”, “nghĩa mẹ” cùng với “nước trong nguồn” nhằm làm nổi bật sự vĩ đại, lớn lao. 

1.2. Tác dụng

Những tác dụng khi sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong câu văn

Các biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa, ẩn dụ đều mang lại những tác dụng quan trọng trong việc truyền đạt ý nghĩa và tạo hình ảnh trong văn học. Dưới đây là một số tác dụng của biện pháp so sánh:

• Làm nổi bật tính chất, khía cạnh nào đó của sự vật, sự việc, hiện tượng chính được nói đến trong câu.
• Giúp người đọc dễ hình dung, khơi gợi trí tưởng tượng và cảm xúc. Đặc biệt khi chủ thể của phép so sánh là những gì trừu tượng thì việc so sánh với những sự vật, hiện tượng cụ thể tương đồng sẽ giúp độc giả dễ liên tưởng hơn.
• Phép so sánh làm cho cách diễn đạt trở nên sinh động và thú vị, giúp tránh sự đơn điệu và nhàm chán trong văn phong, đồng thời tạo ra điểm nhấn mạnh mẽ cho nội dung được trình bày.

1.3. Cấu tạo

Khám phá cấu tạo của phép so sánh

Cấu tạo chung của một phép so sánh đầy đủ sẽ gồm các thành phần sau:

• Vế 1: Bao gồm tên sự vật, sự việc, hoặc hiện tượng được so sánh.
• Vế 2: Tên hay những từ chỉ sự vật, sự việc, hoặc hiện tượng được dùng để so sánh với đối tượng trong vế thứ nhất.

Ví dụ: Cô giáo em xinh đẹp như cô tiên.

• Vế 1: Cô giáo
• Phương diện/ đặc điểm so sánh: xinh đẹp
• Từ so sánh: như
• Vế 2: cô tiên

Lưu ý: 

Đôi khi có những câu so sánh mà không tuân theo cấu tạo trên. Ví dụ: 

• Lược bỏ phương diện và từ so sánh: “Tàu dừa chiếc lược cài vào mây xanh.”
• Lược bỏ phương diện so sánh: “Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.”
• Từ so sánh và vế 2 đứng đầu câu: “Như chiếc đảo bốn bề chao mặt sóng/ Hồn tôi vang tiếng vọng của hai miền.”

Xem thêm: PHÂN BIỆT BIỆN PHÁP TU TỪ ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ DỄ DÀNG, DỄ HIỂU

2. Các phép tu từ so sánh

Nhận biết các phép tu từ so sánh

2.1. Biện pháp so sánh ngang bằng

Là so sánh hai sự vật, hiện tượng có điểm chung với nhau (đôi khi cường điệu), nhằm giúp người đọc dễ tưởng tượng, hình dung.

Các từ so sánh: như, giống như, y như, tựa như, là…

Ví dụ: cao như núi, dài như sông, mênh mông như biển cả 

2.2 Biện pháp so sánh hơn kém

Là phương pháp đặt hai sự vật hiện tượng trong mối quan hệ hơn kém để làm nổi bật đối tượng chính được nói đến.

Các từ so sánh: hơn, không, chưa, chẳng…

Ví dụ: Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.

2.3. Biện pháp so sánh hai âm thanh

Dùng âm thanh này để nói về âm thanh kia trong mối quan hệ so sánh tương đồng.

Ví dụ: “Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”.

2.4. Biện pháp so sánh hai hoạt động

So sánh hai hành động tương đồng nhau chủ yếu mang tính cường điệu, hay được sử dụng trong ca dao, tục ngữ.

Ví dụ: ‘“Thời gian trôi nhanh như chó chạy ngoài đồng”

2.5. So sánh hai sự vật với nhau

Đây là hình thức so sánh phổ biến, rộng rãi, dựa trên các đặc điểm tương đồng của sự vật mà tiên tiến hành so sánh.

Ví dụ: “Da trắng như tuyết, môi đỏ như máu, tóc đen như gỗ mun.”

2.6. So sánh sự vật với con người và ngược lại

Đây là kiểu so sánh dựa vào đặc điểm, phẩm chất của đối tượng được so sánh để đem ra đối chiếu, từ đó nêu bật được những phẩm chất đó.

Ví dụ: “Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan”.

Trên đây là tất cả các kiến thức chi tiết về biện pháp tu từ so sánh mà BingGo Leaders đã sưu tập được. Ngoài ra ba mẹ và các bạn học sinh cũng có thể truy cập vào Blog chia sẻ của BingGo Leaders để tham khảo thêm nhiều kiến thức thú vị khác!

Xem thêm: BIỆN PHÁP TU TỪ LÀ GÌ? 14 BIỆN PHÁP TU TỪ “PHẢI NHỚ” TRONG TIẾNG VIỆT

3. Bài tập ôn luyện biện pháp tu từ so sánh

Thực hành một số bài tập để nắm vững kiến thức

Bài 1. Đặt 5 câu có sử dụng biện pháp so sánh.

Bài 2. Những câu sau đây sử dụng phép tu từ so sánh nào?

1. Những ngọn cây đung đưa trước gió như đang vẫy tay chào.
2. Trong như tiếng hạc bay qua/ Đục như tiếng suối mới sa nửa vời.
3. Những ngôi sao thức ngoài kia/ Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con.
4. Anh em như thể tay chân
5. Mẹ là ngọn gió của con suốt đời

Bài 3. Tìm những hình ảnh so sánh trong đoạn thơ sau

“Anh đội viên mơ màng.

Như nằm trong giấc mộng.

Bóng bác cao lồng lộng.

Ấm hơn ngọn lửa hồng.”

 (Đêm nay Bác không ngủ -Minh Huệ)

Đáp án

Bài 1:

1. Méo mó có hơn không 
2. Chạy nhanh như thỏ
3. Bầu trời đen kịt tựa như đang nổi giận.
4. Thầy thuốc như mẹ hiền.
5. Tiếng ngáy như tiếng xe máy nổ.

Bài 2: 

1. So sánh hai hoạt động
2. So sánh âm thanh
3. So sánh hơn kém
4. So sánh ngang bằng
5. So sánh ngang bằng/ So sánh người và vật

Bài 3: 

Đoạn thơ trên trình bày hai hình ảnh so sánh độc đáo:

• Hình ảnh thứ nhất: Mô tả “anh đội viên” qua hình ảnh “nằm trong giấc mộng”, tạo ra cảm giác anh đang chìm đắm trong giấc ngủ, mơ màng và êm đềm.
• Hình ảnh thứ hai: Phép so sánh giữa “bóng bác cao lồng lộng” với “ngọn lửa hồng” biểu thị hình ảnh Bác Hồ như ngọn lửa hồng ấm áp, là sức mạnh tinh thần cho nhân dân Việt Nam.

Xem thêm: CÂU HỎI TU TỪ KHÁI NIỆM, TÁC DỤNG VÀ PHÂN LOẠI CHI TIẾT

4. Lời kết

Trên đây là những thông tin cơ bản về biện pháp tu từ so sánh mà tiếng Anh trẻ em BingGo Leaders muốn gửi gắm tới các em học sinh. Việc nắm vững khái niệm, cấu trúc, các loại và công dụng của phép tu từ so sánh sẽ hỗ trợ các em nâng cao khả năng viết lách và nâng cao thành tích học tập môn ngữ văn. Chúc các em luôn học tập tốt!